عیب‌یابی و تعمیر الکتروموتور

ما در زندگی روزمره از موتورهای الکتریکی متنوعی استفاده می‌کنیم که بسیاری از این موتورها AC یا الکتروموتورهای جریان متناوب هستند.

نوع دیگر موتورها DC یا جریان مستقیم‌اند. این مطلب در مورد الکتروموتورهایی است که غالباً در صنعت و تجارت مورد استفاده قرار می‌گیرند، هر چند گاهی در ساختمان‌های مسکونی و یا لوازم خانگی نیز به کار برده می‌شوند.

با اینکه ما هر روز با انواع موتورهای الکتریکی سر و کار داریم، اما بسیاری از مردم دقیقاً نمی‌دانند که یک موتور الکتریکی یا الکتروموتور چطور کار می‌کند، یا چگونه می‌توان آن را عیب یابی نمود.

طراحی موتورهای الکتریکی AC از لحاظ مکانیکی و الکتریکی به صورت مهندسی و دقیق انجام شده است، به همین علت بسیار قابل اعتماد بوده و به ندرت نیاز به سرویس و تعمیرات دارند.

شناخت اولیه از چگونگی کارکرد الکتروموتورها و همچنین کارهای ساده‌ای که شما می توانید انجام دهید، باعث می شود عمر موتور الکتریکی بطور قابل توجهی افزایش پیدا کند.

 

بخش‌های اصلی الکتروموتور

چند قطعه مختلف در کنار هم کار می‌کنند تا یک موتور الکتریکی به حرکت در بیاید. این اجزا شامل این موارد هستند:

1. استاتور (Stator)
   همانطور که از نام آن مشخص است، استاتور یک قطعه مغناطیسی ثابت دائمی است که به اطراف لبه پوسته موتور متصل شده است.

استاتور یک قطعه جامد نیست، بلکه از ورق‌های نازک فلزی تشکیل شده است.

استفاده از چند قطعه ورق فلزی به جای یک تک هسته باعث بهبود بهره‌وری انرژی می‌گردد.

 

روتور (Rotor)
روتور روی یک محور نصب شده است که با سرعت تعیین شده در طراحی تجهیزات موتور و کنترل حرکت می چرخد. روتور هادی جریان است که با میدان مغناطیسی تولید شده توسط استاتور حرکت می کند. این اقدام باعث چرخیدن محور موتور می شود.

 

شکاف هوا (Air Gap)
بین روتور و استاتور یک شکاف هوا لازم است. این شکاف معمولاً کوچک است چون اگر بیش از حد بزرگ باشد، باعث می‌شود در عملکرد و کارایی موتور مشکلاتی به وجود آید.

 

سیم پیچ (Windings)
سیم پیچ متشکل از سیم های انبوه پیچیده شده است و به شکل قطب های مغناطیسی طراحی شده که باعث تسهیل جریان برق می گردد.

عیب‌یابی و تعمیر الکتروموتور

اگر شما الکتروموتوری در اختیار دارید که کار نمی‌کند، می‌توانید با انجام چند مرحله ساده عیب آن را پیدا کرده و تعمیر کنید. این مراحل گام‌های اصلی هستند، اما برای انجام مراحل پیچیده‌تر نیاز است که عیب موتور توسط سرویس‌کار مشخص گردد.

قطع نمودن برق الکتروموتور
این عمل برای تشخیص خرابی الکتروموتور نیست بلکه شما برای محافظت از خودتان و رعایت ایمنی، پیش از انجام هر نوع فعالیتی روی الکتروموتور، باید مطمئن شوید که برق آن قطع شده است.

بازرسی ظاهری الکتروموتور

بر روی سطح خارجی الکتروموتور می‌تواند مواردی وجود داشته باشد که باعث اختلال در مکانیسم داخلی آن گردد.
برخی از این موارد عبارتند از:

• خاک یا براده‌ای که باعث می‌شود به سیم پیچ موتور آسیب وارد گردد.
• شکستن پایه نصب الکتروموتور.
• وجود نقاط تیره در مرکز موتور که نشان دهنده گرمای بیش از حد موتور بوده و ممکن است موجب آسیب دیدن موتور شود.
• رطوبت: آب و برق به هیچ وجه نباید در کنار هم قرار گیرند. وجود رطوبت به موتورهایی که مخصوص این شرایط طراحی نشده‌اند صدمه می‌زند.
• بو: با استشمام بوی خاص و غیر طبیعی می‌توان خرابی موتور را به سرعت تشخیص داد.

یافتن پلاک موتور

چون پلاک الکتروموتور معمولاً بر روی پوسته آن نصب می‌شود، پیدا کردن آن آسان است. پلاک موتور مشخصات جزئی از جمله توان، ولتاژ، شدت جریان الکتریکی، RPM (دور در دقیقه)، گشتاور، دمای کارکرد و داده های دیگر را نمایش می‌دهد.

بررسی یاتاقان الکتروموتور (Bearing)

یاتاقان ها در هر دو سمت یک موتور موجود است.

اگر به درستی وصل نشده یا زنگ زده باشد و یا به هر دلیل دیگر از حالت عادی خود خارج شده باشند، الکتروموتور به درستی کار نمی‌کند. با بررسی و توجه به هر نشانه‌ای از مالش، تراشیدن و یا حرکت سخت و زبر روتور، می‌توان به عیب یاتاقان پی برد. روتور باید به راحتی و بی سر و صدا بچرخد.

 

سیم پیچ

اگر یک سیم با قاب موتور اتصال کوتاه برقرار کند، می توان آن را با چشم دید. هنگامی که یک سیم با بدنه اتصال کوتاه برقرار کند، جریان اصلی موتور متوقف شده و باعث می‌شود فیوز بسوزد و موتور از کار بیفتد.

با اهم سنج (اهم متر) می‌توان وجود اتصال کوتاه و یا اتصال به زمین هر یک از سیم‌های موتور را بررسی نمود.

استفاده از یک اهم متر با خروجی ۵۰۰ ولت برای تست عایق و ایمن بودن سیم پیچ نسبت به زمین توصیه می‌شود. قبل از اولین تست باید دفترچه راهنمای دستگاه خوانده شود.

استفاده از اهم متر (Ohmmeter)

این دستگاه به شما اجازه می‌دهد در محل تست مقدار مقاومت دریافتی را ببینید. در موتور سه فاز، مقاومت خط به خط سیم پیچ باید کمتر از ۲% باشد.

در موتور بالاتر از ۱۰ اسب بخار، مقاومت سیم پیچ می‌تواند کمتر از مقدار عملکرد اهم متر باشد و ممکن است به اهم متر با قابلیت سنجش مقاومت پایین‌تر احتیاج شود.

چگونگی استفاده از اهم متر و خواندن اعداد نمایش داده شده آن، در دفترچه راهنمای همراه با آن موجود است.

بازرسی ظاهری خازن (برای موتور تک فاز)

خازن موتور معمولاً در داخل یک پوشش فلزی قرار دارد. اگر به آن پوشش نگاه کنید، ممکن است متوجه نشت روغن، وجود سوراخ و یا حتی بوی سوختن آن شوید.

 کلید الکتروموتور (برای موتور تک فاز)

اطمینان حاصل کنید تا کلید قطع و وصل الکتروموتور سالم باشد و برق داخل آن به بدنه موتور سرایت نکند.

فن خنک کننده

تیغه های فن پشت موتور داخل یک محافظ فلزی قرار دارد. بررسی کنید که چیزی باعث گرفتگی گارد فلزی فن نشده باشد.

اگر تمام این مراحل را انجام دادید ولی هنوز هم مشکل پابرجاست، الکتروموتور را به یک تعمیرکار حرفه‌ای نشان دهید.

اگر راهی برای تعمیر آن وجود داشت، با درنظر گرفتن هزینه‌های تعمیر و در صورت به صرفه بودن آن، می‌توانید به جای خرید الکتروموتور جدید آن را تعمیر نمایید.